Haḍḍa (Παστό: هډه) είναι ένας ελληνοβουδιστικός αρχαιολογικός χώρος που βρίσκεται δέκα χιλιόμετρα νότια της πόλης Τζαλαλαμπάντ, στην επαρχία Νανγκαρχάρ στο ανατολικό Αφγανιστάν.Περίπου 23.000 ελληνοβουδιστικά γλυπτά, από πηλό και γύψο, ανασκάφηκαν στη Χάδα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 και του 1970. Τα ευρήματα συνδυάζουν στοιχεία του Βουδισμού και του Ελληνισμού σε ένα σχεδόν τέλειο ελληνιστικό στυλ.
Αν και το στυλ των αντικειμένων είναι χαρακτηριστικό της ύστερης
ελληνιστικής περιόδου του 2ου ή 1ου αιώνα π.Χ., τα γλυπτά της Χάδα χρονολογούνται συνήθως (αν και με κάποια αβεβαιότητα) στον 1ο αιώνα μ.Χ. ή αργότερα (δηλαδή, έναν ή δύο αιώνες μετά). Αυτή η διαφορά μπορεί να εξηγηθεί από τη διατήρηση των ύστερων ελληνιστικών στυλ για λίγους αιώνες σε αυτή την περιοχή του κόσμου. Ωστόσο, είναι πιθανό τα αντικείμενα να παράχθηκαν πραγματικά κατά την ύστερη ελληνιστική περίοδο.
Δεδομένης της αρχαιότητας αυτών των γλυπτών και της τεχνικής τελειότητας που δείχνει καλλιτέχνες πλήρως εξοικειωμένους με όλες τις πτυχές της ελληνικής γλυπτικής, έχει προταθεί ότι ελληνικές κοινότητες συμμετείχαν άμεσα σε αυτές τις δημιουργίες και ότι «η περιοχή μπορεί να είναι το λίκνο της πρώιμης βουδιστικής γλυπτικής σε ινδοελληνικό στυλ».
Το στυλ πολλών έργων στη Χάδα είναι έντονα ελληνιστικό και μπορεί να συγκριθεί με γλυπτά που βρέθηκαν στον Ναό του Απόλλωνα στις Βάσσες, στην Ελλάδα.
Το τοπωνύμιο Χάδα έχει τις ρίζες του στο σανσκριτικό haḍḍa, αρσ. ουσ., «ένα οστό», ή σε ένα μη καταγεγραμμένο *haḍḍaka, επίθ., «(τόπος) των οστών». Το πρώτο - αν δεν είναι μια απολιθωμένη μορφή - θα είχε δώσει τη μορφή Haḍḍ στις επόμενες λαϊκές γλώσσες της βόρειας Ινδίας (και στις παλαιές ινδικές δάνειες λέξεις στα σύγχρονα παστούν). Το δεύτερο θα είχε δώσει φυσικά τη μορφή Haḍḍa και θα αντανακλούσε την πεποίθηση ότι η Χάδα φιλοξενούσε ένα λείψανο οστών του Βούδα. Ο όρος haḍḍa βρίσκεται ως δάνειο στο παστούν haḍḍ, ουσ., με την ίδια έννοια, και μπορεί να αντανακλά τη γλωσσική επιρροή του αρχικού προ-ισλαμικού πληθυσμού της περιοχής.
Όταν οι γλύπτες της Χάδα στο Αφγανιστάν ήθελαν να απεικονίσουν τον Βαζραπάνι, τον προστάτη του Βούδα, επέλεξαν μια συγκρητική εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπό τα χαρακτηριστικά του Ηρακλή. Έτσι, η επίδραση που προκάλεσε η κατάκτηση της Ινδίας από τον Μέγα Αλέξανδρο στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. συνεχίστηκε μέσα στους αιώνες, αφήνοντας αναμνήσεις του παρελθόντος στο πνεύμα και τη συμπεριφορά των διαφόρων πληθυσμών της περιοχής, τόσο Ελλήνων όσο και Ασιατών.
Haḍḍa (Pashto: هډه) is a Greco-Buddhist archeological site located ten kilometers south of the city of Jalalabad, in the Nangarhar Province of eastern Afghanistan.
Some 23,000 Greco-Buddhist sculptures, both clay and plaster, were excavated in Hadda during the 1930s and the 1970s. The findings combine elements of Buddhism and Hellenism in an almost perfect Hellenistic style.
Although the style of the artifacts is typical of the late Hellenistic 2nd or 1st century BCE, the Hadda sculptures are usually dated (although with some uncertainty), to the 1st century CE or later (i.e. one or two centuries afterward). This discrepancy might be explained by a preservation of late Hellenistic styles for a few centuries in this part of the world. However it is possible that the artifacts actually were produced in the late Hellenistic period.
Given the antiquity of these sculptures and a technical refinement indicative of artists fully conversant with all the aspects of Greek sculpture, it has been suggested that Greek communities were directly involved in these realizations, and that "the area might be the cradle of incipient Buddhist sculpture in Indo-Greek style".[2]
The style of many of the works at Hadda is highly Hellenistic, and can be compared to sculptures found at the Temple of Apollo in Bassae, Greece.
The toponym Hadda has its origins in Sanskrit haḍḍa n. m., "a bone", or, an unrecorded *haḍḍaka, adj., "(place) of bones". The former - if not a fossilized form - would have given rise to a Haḍḍ in the subsequent vernaculars of northern India (and in the Old Indic loans in modern Pashto). The latter would have given rise to the form Haḍḍa naturally and would well reflect the belief that Hadda housed a bone-relic of Buddha. The term haḍḍa is found as a loan in Pashto haḍḍ, n., id. and may reflect the linguistic influence of the original pre-Islamic population of the area.
When sculptors of Hadda in Afghanistan wanted to represent Vajrapani, the protector of the Buddha, they opted for a syncretic picture of Alexander the Great under the features of Hercules.Thus the impact caused by the conquest of Alexander the Great in India at the end of the 4th century BCE continued throughout the centuries, leaving reminiscences of the past in the spirit and the behaviour of the various populations of the region, both Greek and Asian.
References and Further Readings
Bhatti, Muhammad Ilyas, (2000) Taxila: An Ancient Metropolis of Gandhara, Agency Publications, ISBN 969-857-001-2
Huntington, S.L., (1985) The Art of Ancient India: Buddhist, Hindu, Jain, Weatherhill, ISBN 0-8348-0183-3
Keay, John, (2000) India, a History, Harper Perennial, ISBN0-00-638784-5
Rowland, Benjamin, Jr., (1942) Gandhara and Late Antique Art: The Buddha Image, American Journal of Archaeology, Vol 46, No. 2, pp 223-236
Soper, Alexander C., (1951) The Roman Style in Gandhara, American Journal of Archaeology, Vol. 55, No. 4., October, pp. 301-319
Tucker, Jonathan, (2003) The Silk Road: Art and History, Philip Wilson Publishers, ISBN 0-85667-546-6
Wenzel, M, (2000) Echoes of Alexander the Great: Silk Route Portraits from Gandhara: (A Private Collection), Art Media Resources, ISBN 1588860140
Some online resources:
Wikipedia:
