The imposing throne of Apollo in Amycles

 

Μήπως πρέπει νὰ ἀναθεωρήσουμε κάποτε ἐπί τέλους τὸ στερεότυπο ποὺ θέλει τὴν ἀρχαία Σπάρτη ἄτεχνη καλλιτεχνικὰ καὶ ἀρχιτεκτονικά ; Ὁ ἐπιβλητικὸς θρόνος τοῦ Ἀπόλλωνος στὶς Ἀμύκλες εἶναι μία ἀπὸ τὶς περίτρανες ἀποδείξεις πὼς δὲν ἦταν !

τοῦ Γεωργίου Γεροντόπουλου

Perhaps we should finally reconsider the stereotype that ancient Sparta was artistically and architecturally artless? The imposing throne of Apollo in Amycles is one of the clearest proofs that it was not !Giorgos Geron

Διασκορπισμένα σὲ ὅλα τὰ ἐκκλησάκια τῆς κοιλάδας του Εὐρώτα, σὲ ἕναν μικρὸ λόφο πέντε χιλιόμετρα νότια τῆς σημερινῆς Σπάρτης, βρίσκονται τὰ ἀπομεινάρια τοῦ Ναοῦ Ἀμυκλαίου Ἀπόλλωνα. Ἕνα ἐπιβλητικό, μαρμάρινο καὶ περίτεχνα διακοσμημένο κτίριο τοῦ 6ου αἰ. π.Χ., μὲ τὸ 14,5 μέτρων ἄγαλμά του νὰ ξεπερνᾶ κατὰ πολὺ σὲ ὕψος τὸ ἀρχιτεκτονικὸ οἰκοδόμημα. Ὁ κολοσσιαῖος θρόνος τοῦ θεοῦ φιλοτεχνήθηκε τὸν 6ο αἰ. π.Χ. ἀπὸ τὸ φημισμένο ἀρχιτέκτονα Βαθυκλὴ ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴ Μαγνησία τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Οἱ μελετητὲς καταλήγουν στὸ συμπέρασμα ὅτι τὸ ἄγαλμα, προϋπῆρχε στὴ θέση αὐτὴ τοὐλάχιστον μισὸ αἰ. προτοῦ κατασκευαστεῖ ὁ θρόνος.

Ὁ Παυσανίας κατὰ τὸν 2ο μ.Χ. αἰ. φαίνεται βαθύτατα ἐντυπωσιασμένος ἀπὸ τὸ μέγεθος, τὴ μορφὴ καὶ τὸν πλούσιο διάκοσμό του ναοῦ, γιὰ τὸν ὁποῖο λέγεται ὅτι εἶχε συνεισφέρει μὲ χρυσὸ ἀκόμη καὶ ὁ Κροῖσος. Παρὰ τὶς διαθέσιμες περιγραφές, οἱ μελετητὲς προτείνουν διαφορετικὲς ἐκδοχὲς γιὰ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ τοῦ οἰκοδομήματος, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ μορφή του νὰ παραμένει μέχρι σήμερα ἄγνωστη. Ὡστόσο οἱ ἐκτιμήσεις συγκλίνουν στὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ ναός του Ἀμυκλαίου ἐνδέχεται νὰ ἀποτελοῦσε τὸν ἐντυπωσιακότερο ναὸ τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδας.

Ὁ ἱερὸς χῶρος των Ἀμυκλῶν εἶναι ὁ πρῶτος ὀργανωμένος μυητικὸς καὶ λατρευτικὸς ἱερὸς τόπος στὸν Ἑλλαδικὸ χῶρο καὶ συνδέεται μὲ τὴ λατρεία τοῦ Ὑακίνθου, μιᾶς πρωτοελληνικῆς θεότητας ποὺ ἐγκαθιδρύεται ἀπὸ τὴ μυκηναϊκὴ ἐποχή. Στὸ ἱερὸ καθιερώθηκαν οἱ γιορτές των Ὑακινθίων ποὺ συμβόλιζαν τὴ συμφιλίωση τῆς δωρικῆς Σπάρτης, ὅπως ἐκφράζεται μὲ τὸν Ἀπόλλωνα, μὲ τὸν προ-δωρικὸ πληθυσμό των Ἀμυκλῶν, ποὺ ἐκπροσωπεῖται ἀπὸ τὸν Ὑάκινθο. Ὁ ναὸς ἀποτέλεσε σημαντικὸ πολιτικὸ καὶ θρησκευτικὸ κέντρο τῶν κλασσικῶν χρόνων καὶ μαζὶ μὲ τὰ ἱερὰ τῆς Χαλκιοίκου Ἀθηνᾶς καὶ τῆς Ὀρθίας Ἀρτέμιδος συνάρθρωναν τὴ λατρεία τῆς ἀρχαίας Σπάρτης.

Τὸ ἀρχιτεκτονικὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὸ Ἀμυκλαῖον ξεκίνησε στὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰ. μὲ τὶς ἀνασκαφὲς τοῦ Χρήστου Τσούντα, ὁ ὁποῖος ἀποκάλυψε κτιστὸ ἀνάλημμα καὶ τὸν περίβολο τοῦ ναοῦ. Ἡ ἀνασκαφῇ συνεχίστηκε τὸ 1904 ἀπὸ τοὺς ἀρχιτέκτονες Φουρτβέγκλερ Φίχτερ καὶ τὸ 1907 ἀπὸ τὸν Α. Σκιά, ποὺ μετακινῶντας τὴν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Κυριακῆς ἐντόπισε ἀκριβῶς ἀπὸ κάτω τὸ θρόνο τοῦ ναοῦ. Οἱ ἔρευνες ποὺ συνεχίστηκαν τὸ 1924 ἀπὸ τοὺς ἀρχαιολόγους Ε. Βuschor καὶ W. Von Μassow, ἐπιβεβαίωσαν τὴ λατρεία στὸν χῶρο ἀπὸ τὴ Μυκηναϊκὴ ἐποχή. Τὸ 1966-68, ὁ ἀρχαιολόγος Α. Δεληβοριὰς ξεκίνησε νὰ ψάχνει γιὰ τὰ σπαράγματα τοῦ μνημείου καὶ τὸ 2005 ἐπέστρεψε ὡς ἐπί κεφαλῆς τόy ἀνασκαφικοῦ καὶ ἀναστηλωτικοῦ προγράμματος μὲ μιὰ μεγάλη ὁμάδα ἀπὸ ἐξέχοντες ἐπιστήμονες.

Οἱ ἔρευνες κατέδειξαν ὅτι ὁλόκληρη ἡ ἐκκλησιὰ τῆς Ἁγίας Κυριακῆς ἔχει κτιστεῖ ἀπὸ τὸ ὑλικὸ τοῦ ἱεροῦ, ἐνῷ ἕνα κολοσσιαίων διαστάσεων μαρμάρινο κατώφλι ἐντοπίστηκε ἐντοιχισμένο στὴν ἐκκλησία τοῦ Προφήτη Ἠλία στὸ Σκλαβοχώρι. Στὴν ἴδια ἐκκλησία ἔχουν βρεθεῖ συνολικὰ 15 ἀρχαῖα ἀρχιτεκτονικὰ μέλη, γλυπτὰ ἢ κιονόκρανα, κι ἕνα ἀκόμη στοὺς Ἁγίους Θεοδώρους. Στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἔχει ἐπίσης βρεθεῖ ἐνσωματωμένο ἀρχιτεκτονικὸ ὑλικὸ ἀπὸ τὸ θρόνο, ἐνῷ ἀρχιτεκτονικὰ μέλη ἔχουν συγκεντρωθεῖ καὶ ἐκτίθενται στὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο Σπάρτης. Αὐτὰ περιλαμβάνουν τμήματα ἐπιστυλίου καὶ σίμης, δόμους, ὀρθοστάτες, πλάκες δαπέδου, σπόνδυλους κιόνων, παραστάδες γιὰ θύρες, πλάκες ὀροφῆς καὶ κιονόκρανα τριῶν διαφορετικῶν τύπων ποὺ συνδυάζουν στοιχεῖα ἰωνικοῦ καὶ δωρικοῦ ρυθμοῦ περιγράφοντας τὴν ἀρχιτεκτονικὴ ἰδιαιτερότητα τοῦ ναοῦ.

Στόχος τῶν ἐπιστημόνων εἶναι ὁ ἐντοπισμὸς καὶ ἡ συγκέντρωση τοῦ ἀρχαίου ὑλικοῦ καὶ ἡ ἀνασύσταση, στὸ μέτρο τοῦ δυνατοῦ, τοῦ περίφημου αὐτοῦ οἰκοδομήματος.

Sanctuary of Apollo, Amyclae, Sparta

Archaeological Development

The site was first excavated by a Greek archaeologist in 1980. The remaining archaeological evidence from the site includes the retaining walls, circuit walls, evidence of foundations dating to various periods, and a circular altar.

The retaining walls around the sanctuary were made of local conglomerate stone, and are architecturally designed to work with the steep slopes of the hill. The precinct indicates that there have been extensions and repairs made to it, as well as general measures of maintenance carried out during the Roman and Byzantine periods.

Found at the site is also archaeological evidence of the Throne of Apollo Amyklaios by Archaic artist Bathykles (Vathykli?) from Asia Minor. A stoa-like building enclosed a colossal statue of Apollo on three sides and was decorated with reliefs. The tomb of Hyacinthus is used as a statue base, combining the two local deities together. The statue is thought to have been erected around the 7th or early 6th century BC, with the throne/temple complex being created around it in the later 6th century.

The only remaining part of the throne is the foundation, four metres long and one metre high.

Base

According to Pausanias (the only real description of the throne complex that we have) the colossal statue was approximately 14 metres high and made of wood lined with bronze plates. A votive bas-relief from the Classical period found in Amyclae and a few coin depictions give us a general image of the statue.

Reconstruction

The circular altar is dated to the second monumental phase of the sanctuary. During a restoration project in 2009 part of the altar was reconstructed, indicating its size to be about 8 metres wide and 4 metres high.

Ancient Greek Civilization - Αρχαία Ελλάς